ਜ਼ਿਆਦਾ ਲਾਗਤ ਆਉਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ RBI ਕਿਉਂ ਢਾਲਦਾ ਹੈ ਸਿੱਕੇ? ਨੋਟ ਛਾਪਣ 'ਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਘੱਟ ਖ਼ਰਚਾ, ਪੜ੍ਹੋ ਡਿਟੇਲ

ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ 'ਚ ਝਾਤ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਅਕਸਰ ਕੁੱਝ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਸਿੱਕਿਆਂ ਅਤੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਪ੍ਰ੍ਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਣਨ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਲਾਗਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ? ਅਸੀਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਦਿਲਚਸਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ.) ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਅਤੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਢਲਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਨੋਟ ਕਰਨਾ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ ਕਿ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਨਾਲੋਂ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਢਲਾਈ ਦੀ ਲਾਗਤ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਰਬੀਆਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੁੱਲਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਢਾਲਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਕਿਉਂ? ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਕੀ ਫਾਇਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?

ਲਾਗਤ ਦੀ ਤੁਲਨਾ: ਨੋਟ ਬਨਾਮ ਸਿੱਕੇ

ਆਉ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਮੁੱਲ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੀਏ: 1 ਰੁਪਏ ਦਾ ਸਿੱਕਾ

RBI ਨੇ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ 1 ਰੁਪਏ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਨੂੰ ਢਾਲਣ ਲਈ ਲਗਭਗ 1.1 ਰੁਪਏ ਦੀ ਲਾਗਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ 2 ਰੁਪਏ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਦੀ ਲਾਗਤ 1.28 ਰੁਪਏ ਹੈ। 5 ਰੁਪਏ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲਾਗਤ 3.69 ਰੁਪਏ ਹੈ ਅਤੇ 10 ਰੁਪਏ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਦੀ ਲਾਗਤ 5.54 ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਨੋਟ ਛਾਪਣ ਦੀ ਲਾਗਤ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2021-22 ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਆਰਬੀਆਈ ਦੇ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 10 ਰੁਪਏ ਦੇ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਛਾਪਣ ਲਈ ਆਰਬੀਆਈ ਨੂੰ 960 ਰੁਪਏ ਦਾ ਖਰਚਾ ਆਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਪ੍ਰਤੀ ਨੋਟ 96 ਪੈਸੇ ਬਣਦਾ ਹੈ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, 10 ਰੁਪਏ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਨੂੰ ਢਾਲਣ ਲਈ ਇਸਦੀ ਲਾਗਤ 5.54 ਰੁਪਏ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਸਿੱਕੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲੋਂ ਲਗਭਗ ਛੇ ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।

ਜ਼ਿਆਦਾ ਲਾਗਤ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ RBI ਕਿਉਂ ਢਾਲਦਾ ਹੈ ਸਿੱਕੇ?

ਉੱਚ ਲਾਗਤ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਆਰਬੀਆਈ ਅਜੇ ਵੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੁੱਲਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਜਾਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਕੇ, ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਨਾਲੋਂ ਕਈ ਫਾਇਦੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਕਾਗਜ਼ੀ ਨੋਟਾਂ ਨਾਲੋਂ ਲੰਬੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਿੱਕੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਚਲਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਾਗਜ਼ੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਾਗਜ਼ੀ ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹੋਏ, ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਜੇਕਰ ਇੰਨੇ ਫਾਇਦੇ ਹਨ ਤਾਂ RBI ਉੱਚ ਮੁੱਲ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦਾ?

ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ RBI ਨੇ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਨੋਟ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵਧਣ ਨਾਲ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਲਾਗਤ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, 20 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਨੂੰ ਛਾਪਣ ਲਈ ਸਿਰਫ 95 ਪੈਸੇ ਖਰਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ 50 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਨੂੰ ਛਾਪਣ ਲਈ 1.13 ਰੁਪਏ, 100 ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੋਟ 1.77 ਰੁਪਏ, 200 ਰੁਪਏ ਦਾ 2.37 ਰੁਪਏ ਅਤੇ 500 ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੋਟ 2.29 ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਇਹਨਾਂ ਮੁੱਲਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਤਾਂ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਲਾਗਤ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੇਗੀ, ਅਤੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਰੱਖਣਾ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦੀ ਲਾਗਤ ਤੋਂ ਸਿੱਕੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲਾਗਤ ਵੱਧ ਹੈ, RBI ਫਿਰ ਵੀ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਸਿੱਕੇ ਛਾਪਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਲੰਮੀ ਉਮਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਘੱਟ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਲਾਗਤ-ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉੱਚ ਮੁੱਲ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਬੰਧਿਤ ਉਤਪਾਦਨ ਲਾਗਤਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਅਸੀਂ ਸਿੱਕੇ ਅਤੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀਆਂ ਲਾਗਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਮੁਦਰਾ ਦੇ ਮੁੱਲ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।