"Think globally, Act Locally" ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹਨ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਰਾਜੇਸ਼ ਸੁਮਨ, ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ

ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਕੋਚਿੰਗ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਸਮਸਤੀਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਕੋਚਿੰਗ ਸੰਸਥਾ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਕੋਚਿੰਗ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਿੱਚ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਐਸਐਸਸੀ, ਰੇਲਵੇ, ਬੈਂਕ, ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਭਰਤੀ, ਕਾਂਸਟੇਬਲ ਭਰਤੀ ਸਮੇਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰੀ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਦਲੇ ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਫੀਸ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ।

ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦਕਸ਼ਿਣਾ ਵਜੋਂ 18 ਬੂਟੇ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਸਮਸਤੀਪੁਰ ਦੇ ਧਰਹਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ‘ਗਰੀਨ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ ਬੀਐਸਐਸ ਕਲੱਬ’ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਮਕਸਦ ਪੇਂਡੂ ਵਰਗ ਦੇ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਰਹਿ ਗਏ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇ ਇਮਤਿਹਾਨਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦਕਸ਼ਿਣਾ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 18 ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਓਨੀ ਹੀ ਆਕਸੀਜਨ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿੰਨਾ 18 ਪੌਦੇ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਆਕਸੀਜਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 18 ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।

ਇੱਥੇ ਹਰ ਤਿਉਹਾਰ ਹਰਿਆਵਲ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ : ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਹਰ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਹਰਿਆ ਭਰਿਆ ਤਿਉਹਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੁਮਨ ਨੇ ਹਰ ਤਿਉਹਾਰ 'ਤੇ ਬੂਟੇ ਗਿਫਟ ਕਰਨ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਚਿੰਗ ਹੇਠ ਹੁਣ ਤੱਕ 6000 ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਇਸ ਕੋਚਿੰਗ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ 2008 ਤੋਂ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 300 ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਅੱਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪੜ੍ਹਾਏ 550 ਦੇ ਕਰੀਬ ਬੱਚੇ ਕਈ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਲਈ ਚੁਣੇ ਗਏ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਲੋਕ ਛੁੱਟੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਬੂਟੇ ਲਗਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਤਨਖਾਹ ਦਾਨ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਅੱਗੇ ਵਧ ਸਕੇ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਲੋਕ ਛੁੱਟੀਆਂ 'ਤੇ ਪਿੰਡ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਨੇ 26 ਜਨਵਰੀ ਅਤੇ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਤਿਰੰਗੇ ਦੇ ਪੌਦੇ ਭੇਟ ਕੀਤੇ ਸਨ।

ਚਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 1.25 ਲੱਖ ਰੁੱਖ ਲਗਾਏ ਗਏ : ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਨੇ ਲਲਿਤ ਨਾਰਾਇਣ ਮਿਥਿਲਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਰਭੰਗਾ ਤੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਐਮ.ਏ. ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਲਈ ਉਹ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਕਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਮਿਸ਼ਨ ਲਈ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁਫਤ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ 18 ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਣ ਨੂੰ ਕਿਹਾ। ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਬੇਗੂਸਰਾਏ, ਖਗੜੀਆ, ਦਰਭੰਗਾ ਅਤੇ ਸਮਸਤੀਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 1.5 ਲੱਖ ਰੁੱਖ ਲਗਾਏ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸਬੰਧੀ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਹਨ।

ਗ੍ਰੀਨ ਵਿਲੇਜ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਨੈਗੇਟਿਵ ਵਿਲੇਜ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ : ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈ ਕੇ ਈਕੋ ਵਿਲੇਜ, ਗ੍ਰੀਨ ਵਿਲੇਜ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਨੈਗੇਟਿਵ ਵਿਲੇਜ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਹਰ ਘਰ ਦੇ ਬੂਹੇ 'ਤੇ ਅੰਬ ਦਾ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਅੰਬ ਦਾ ਰੁੱਖ ਲਾਇਆ ਹੈ। ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਬੇਟੀਆਂ ਤੋਂ ਹੀ ਰੁੱਖ ਲਗਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 3 ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਹਰ ਘਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਅੰਬ ਦਾ ਦਰੱਖਤ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜਨਮ ਦਿਨ 'ਤੇ ਬੂਟੇ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਹਰ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਨੂੰ ਗ੍ਰੀਨ ਬਰਥਡੇ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਲੜਕੀਆਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਲਾਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ : ਰੋਸੜਾ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਦਾ ਗ੍ਰੀਨ ਸਕੂਲ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਰੋਸੜਾ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਨੇ ਲੜਕੀਆਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਲਾਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਸੋਚ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਲੋਕ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਬਾਹਰ ਭੇਜਣਾ ਮੁਨਾਸਿਬ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ। ਉਸ ਦੀ ਕੋਚਿੰਗ ਹੇਠ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਕਈ ਲੜਕੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵੀ ਹਾਸਲ ਕਰ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਦਾਜ ਪ੍ਰਥਾ ਵਰਗੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹ ਪਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਲਾਗੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਵੀ ਰੁਕ ਗਿਆ ਹੈ।

ਰਾਜੇਸ਼ ਨੇ 'ਥਿੰਕ ਗਲੋਬਲੀ, ਐਕਟ ਲੋਕਲੀ' ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ : ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਟੀਚਾ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ‘ਥਿੰਕ ਗਲੋਬਲੀ, ਐਕਟ ਲੋਕਲੀ’ ਦੀ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣਾ ਹੈ। ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਨੇ ਵਿਆਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੌਦੇ ਦੇਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।

ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਵਿਆਹ ਮੌਕੇ ਬੂਟੇ ਵੰਡਣ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਸਮਝ ਆ ਗਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਕੁਝ ਲੋਕ ਖੁਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਮੌਕੇ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਪੌਦੇ ਦੇਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸੁਮਨ ਨੇ ‘ਸੇਵ ਆਕਸੀਜਨ ਗ੍ਰੀਨ ਟ੍ਰੈਵਲ ਅਭਿਆਨ’ ਵੀ ਚਲਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 57000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਸਫਰ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਰੇਲ, ਬੱਸ, ਸਾਈਕਲ ਅਤੇ ਪੈਦਲ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।