ਕੀ ਸ਼ਰਾਬ ਤੇ ਸਿਗਰਟ ਪੀਣ ਨਾਲ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਣਾਅ ? ਪੜ੍ਹੋ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਮਾਹਰ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਸੇਵਨ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਾੜਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਉਹ ਸਿਗਰਟ ਹੋਵੇ, ਸ਼ਰਾਬ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਅਫੀਮ, ਗਾਂਜਾ, ਤੰਬਾਕੂ ਅਤੇ ਪਾਨ ਮਸਾਲਾ ਆਦਿ। ਉਂਝ ਕਈ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਸਿਗਰਟ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਦਲੇਰ ਅਤੇ ਨਿਡਰ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਕੀ ਸਿਗਰਟ ਅਤੇ ਅਲਕੋਹਲ ਦਾ ਸੇਵਨ ਦਰਦ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਿਆਂ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸਜ਼ (ਏਮਜ਼), ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਡਾ: ਨੰਦ ਕੁਮਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਵੇਖਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਨਸ਼ਾ ਤੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਫਾਲੋ-ਅੱਪ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਡਾ: ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਨਸ਼ਿਆਂ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦੁੱਖ ਘਟੇਗਾ ਜਾਂ ਵਧੇਗਾ, ਇਹ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ | ਫਿਲਮਾਂ ਜਾਂ ਸੀਰੀਅਲਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਸਿਗਰੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਬਹੁਤ ਚੌਕਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਓਵਰ ਐਕਟਿਵ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੇਚੈਨ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਚਿੰਤਾ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਜੇਕਰ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਕੁਦਰਤੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਜਮ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜੇਕਰ ਵਿਅਕਤੀ ਉਸ ਸਥਿਤੀ 'ਚ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਇਸ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਨਸਾਂ ਨੂੰ ਉਦਾਸ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਪੱਧਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਦਾ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵੀ ਰੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਦਰਦ ਜਾਂ ਦੁੱਖ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਬਹੁਤ ਰਾਹਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਡਾਕਟਰ ਨੰਦ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਦਰਦ 'ਚ ਤੁਰੰਤ ਆਰਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਅਸਰ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਧਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਅਕਤੀ ਲਗਾਤਾਰ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਅਲਕੋਹਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਲੈਣ ਦੀ ਆਦਤ ਪੈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਨਿਊਰੋਟੌਕਸਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਨਸਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਵਿਅਕਤੀ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਉਦਾਸ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੱਕ ਗੱਲ ਹੋਰ ਹੈ।

ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਿਅਕਤੀ ਸਵੈ-ਸੰਜਮ ਗੁਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜੋ ਕੁਝ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਲਗਭਗ ਉਹੀ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਮੁਸੀਬਤ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਫੈਸਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਦਲੇਰ ਜਾਂ ਮਾੜਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਲੋਕ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਕੇ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ, ਚੰਗੇ-ਮਾੜੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਡਾ: ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਗਰੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਕਸਰ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਦਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਨਿਕੋਟੀਨ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਐਸਕਿਉਮਿਲੇਟ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਇਸ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸੁਚੇਤ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਇਹ ਕਿਰਿਆ ਵੀ ਅਸਥਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ 'ਚ ਜਦੋਂ ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦਿਮਾਗ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁਸਤ ਅਵਸਥਾ 'ਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਮਾਮੂਲੀ ਜਿਹੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਸਿਗਰਟ ਪੀਂਦਾ ਹੈ।

ਅਲਕੋਹਲ ਤੇ ਸਿਗਰੇਟ ਦਾ ਮੇਲ ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ : ਡਾ. ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਇਕ ਹੋਰ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਆਦਮੀ ਸ਼ਰਾਬ ਵੀ ਪੀਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਿਗਰਟ ਵੀ ਪੀ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਇਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਭੈੜੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ। ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸਗੋਂ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ, ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਸੇਵਨ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਸ਼ਰਾਬ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਉਦਾਸ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਿਗਰਟ ਉਸ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਐਕਟਿਵ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਦੋਵੇਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਇਹ ਗਠਜੋੜ ਸਾਡੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਚਾਹ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿਗਰਟ ਪੀਣ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ : ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਚਾਹ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿਗਰਟ ਪੀਣ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ, ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਇੱਕੋ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਨਿਕੋਟੀਨ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਚਾਹ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਿਕੋਟੀਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਾਨ-ਮਸਾਲਾ ਜਾਂ ਤੰਬਾਕੂ ਦਾ ਵੀ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸ਼ਰਾਬ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਚਾਹ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿਗਰਟ ਵੀ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੈ ਪਰ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੈ। ਡਾ: ਨੰਦ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਜੈਵਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਕੋਈ ਵੀ ਨਸ਼ਾ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਚਾਹੇ ਉਹ ਸ਼ਰਾਬ, ਸਿਗਰਟ, ਤੰਬਾਕੂ, ਗਾਂਜਾ ਜਾਂ ਅਫੀਮ, ਚਾਹੇ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ।