ਪਾਕਿ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਇਸ ਮੰਦਿਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਉੱਤੇ ਸੌਂ ਗਏ ਸੀ ਲੋਕ, ਨਵਰਾਤਰੀ 'ਚ ਲਗਦੀ ਹੈ ਭੀੜ

ਬਾੜਮੇਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਜੋਗਮਾਇਆ ਗੜ੍ਹ ਮੰਦਰ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਸਥਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੌਰਾਨ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਜੋਗਮਾਇਆ ਗੜ੍ਹ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਗਨੇਚੀਆ ਮਾਤਾ ਦਾ ਮੰਦਰ ਇਸ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਗੜ੍ਹ ਮੰਦਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਗੜ੍ਹ ਮੰਦਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾੜਮੇਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਆਬਾਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਰਾਵਤ ਭੀਮ ਨੇ ਬਾੜਮੇਰ ਦੀ ਉੱਚੀ ਪਹਾੜੀ ਉੱਤੇ ਜੋਗਮਾਇਆ ਗੜ੍ਹ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਥੋੜਾ ਹੇਠਾਂ ਨਾਗਨੇਚੀਆ ਮਾਤਾ ਦਾ ਮੰਦਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ।

ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਬਸਤੀ ਅਜਿਹੀ ਸੀ ਕਿ ਗੜ੍ਹ ਮੰਦਰ ਪਹਾੜੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਬਸਤੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਉਚਾਈ 1400 ਫੁੱਟ ਹੈ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਬਾੜਮੇਰ ਵਿੱਚ 473 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਗੜ੍ਹ ਜੋਗਮਾਇਆ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਹੁਤ ਵਿਲੱਖਣ ਹਨ। ਇਸ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਦੇਵੀ ਜਗਤੰਬਾ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਸਾਲ 1965 ਅਤੇ 1971 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ 'ਤੇ ਸੌਂ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।

ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਬੰਬਾਰੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ ਸੀ ਪਰ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਬਿਲਕੁਲ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਆਸਥਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਿਆ ਇਹ ਮੰਦਰ ਲੱਖਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਅਨੰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਰੂਪ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਠੌਰ ਵੰਸ਼ ਦੀ ਕੁਲਦੇਵੀ ਨਾਗਨੇਚੀ ਮਾਤਾ ਦੇ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਨਤਮਸਤਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਗੜ੍ਹ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਮੰਦਿਰ ਜੂਨਾ ਬਾੜਮੇਰ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਓ ਭੀਮਾਜੀ ਨੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਨੂੰ ਪਹਾੜੀ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 1400 ਫੁੱਟ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਅਜਿਹੀ ਪਹਾੜੀ ਸੀ ਕਿ ਕੋਈ ਇਸ ਉੱਤੇ ਸਿੱਧਾ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹ ਸਕਦਾ ਸੀ। 1965 ਅਤੇ 1971 ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਬੰਬਾਰੀ ਦਾ ਅਸਰ ਇਸ ਪਹਾੜੀ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਪਿਆ।

ਜੋਗਮਾਇਆ ਗੜ੍ਹ ਮੰਦਿਰ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਗੋਰਧਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ 473 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਕਰੀਬ 500 ਪੌੜੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਪਹਾੜੀ 'ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸ਼ਾਰਦੀ ਨਵਰਾਤਰੀ 'ਚ ਇਸ ਮੰਦਰ 'ਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਟੁੱਟ ਆਸਥਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ 'ਚ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਲਈ ਕਤਾਰਾਂ 'ਚ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਨੌਂ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਆਪਣੀਆਂ ਮਨੋਕਾਮਨਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਦਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।