Jallianwala Bagh: ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਨੂੰ ਦੋ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਮਾਰੀ ਸੀ ਠੋਕਰ, ਜਾਣੋ ਕਿਉਂ

Jallianwala Bagh: 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1919 ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਬਰਬਰ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸੈਂਕੜੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਬਦਲੇ 13,840 ਰੁਪਏ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਵਜੋਂ ਰੱਖੇ ਸਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਕਰਾਰ ਦਿੰਦਿਆਂ ਦੋ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਔਰਤ ਵੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਵੀ ਉਕਤ ਰਕਮ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਆਸ਼ੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ 'ਤੇ 25-25 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੇਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਦੀ ਕੀਮਤ ਨਹੀਂ ਲੈਣਗੇ, ਇਹ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਹੈ।

ਘਟਨਾ ਸਮੇਂ ਅਤਰ ਕੌਰ ਗਰਭਵਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਖੁਦ ਹੀ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਲੈ ਲਈ ਸੀ, 7 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਸੋਹਨ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਘਟਨਾ ਸਮੇਂ ਅਤਰ ਕੌਰ ਗਰਭਵਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਭਾਗਮਲ ਭਾਟੀਆ ਬਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਲੈ ਕੇ ਘਰ ਚਲੀ ਗਈ। ਆਸ਼ੀਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਲੜਕਾ ਮੋਹਨ ਲਾਲ 3-4 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸੰਸਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਅਤਰ ਕੌਰ ਨੇ 7 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਪੁੱਤਰ ਸੋਹਣ ਲਾਲ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਉਹੀ ਸੋਹਨ ਲਾਲ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡਾ: ਰਾਜਿੰਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨੇ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਦੇ ਅਭਿਮਨਿਊ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।

ਅਜੇ ਤੱਕ ਬਾਗ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਅੰਕੜਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ

ਬਾਗ 'ਚ ਹੋਈ ਗੋਲੀਬਾਰੀ 'ਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਅੰਕੜਾ ਅਜੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਕੋਈ 379, ਕੁਝ 501 ਅਤੇ ਕੁਝ 1,000 ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਜਲਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਚੇਅਰ ਰਾਹੀਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ 379 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਮੁਕੰਮਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ। ਚੇਅਰ ਦੇ ਮੁਖੀ ਡਾ: ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਬਾਲ ਖੋਜ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਕੁਝ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ 1921 ਵਿੱਚ 13,840 ਰੁਪਏ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਾਰਵਾਈ ਕਾਰਨ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 23,250 ਰੁਪਏ ਰਾਹਤ ਵਜੋਂ ਭੇਟ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਰਤਨਾ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਦੀ ਬਾਗ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਹਿਰਾ ਦਿੰਦੀ ਸੀ: ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਨਾ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਦੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਛੱਜੂ ਮੱਲ ਬਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਬਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਸੰਸਕਾਰ ਲਈ ਲੈ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਨੂੰ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਦੱਸਿਆ।