ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਮੌਸਮੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ? ਇਸ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਨਜਿੱਠਣਾ ਹੈ, ਜਾਣੋ ਲੱਛਣ ਅਤੇ ਕਾਰਨ

ਜਦੋਂ ਠੰਢ (Winter) ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਵਧਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਮੀ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਂ (Microbes) ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੈਕਟੀਰੀਆ, ਫੰਗਸ ਨੂੰ ਵਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਦਾ ਬਿਹਤਰ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ (Diseases) ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਦਲਦੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੁਝ ਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਵੀ ਪੀੜਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਮੌਸਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵਕਾਰੀ ਵਿਕਾਰ (seasonal affective disorder -SAD) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੌਸਮੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਮੌਸਮ ਦੇ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਵੀ ਕਈ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਹੈ। ਬਦਲਦਾ ਮੌਸਮ (Season) ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵੀ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ। ਜਦੋਂ ਠੰਢ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲ (Environment) ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਵਧਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਮੀ ਬੈਕਟੀਰੀਆ, ਫੰਗਸ ਵਰਗੇ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਵਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਦਾ ਬਿਹਤਰ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ (Diseases) ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਰਦੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਕਈ ਬਦਲਾਅ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਰੀਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਗਰਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਊਰਜਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਲੋਕ ਮੌਸਮ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨਾਲ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ (Mental Diseases) ਤੋਂ ਵੀ ਪੀੜਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਮੌਸਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵਕਾਰੀ ਵਿਕਾਰ (seasonal affective disorder -SAD) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਮੌਸਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵਕਾਰੀ ਵਿਕਾਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੋਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ 10 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮੌਸਮੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਮੌਸਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵਕਾਰੀ ਵਿਕਾਰ ਤੋਂ ਪੀੜੀਤ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ 25 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਦੇ ਹਲਕੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਦੇ ਹਨ (seasonal affective disorder -SAD)

ਮੌਸਮੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ

ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੌਸਮੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਕੀ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਸਟੀਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਮੌਸਮ ਬਦਲਦਾ ਹੈ, ਕੁਝ ਮੂਡ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਾਰਮੋਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਸੇਰੋਟੋਨਿਨ (serotonin) ਰਸਾਇਣਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੂਡ ਬੇਕਾਬੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਮੌਸਮੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਦੇ ਲੱਛਣ ਕੀ ਹਨ?

ਮੌਸਮੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਡੂੰਘੇ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰ ਵਧਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਦਾਸੀ, ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਚਿੜਚਿੜਾਪਣ ਵਧਦਾ ਹੈ।
ਥਕਾਵਟ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਭੁੱਖ ਲਗਦੀ ਹੈ।
ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਹੁੰਦਾ।
ਇਕੱਲੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਮਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਮੌਸਮੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਨਜਿੱਠਣਾ ਹੈ

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੱਛਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨਾਲ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕੁਝ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੌਸਮੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਘੱਟ ਹੋਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਡਾਕਟਰ ਲਾਈਟ ਥੈਰੇਪੀ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਤੁਹਾਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸੈਰ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਹਰ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

10-15 ਤੱਕ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਬੈਠੋ । ਫਿਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਮਾਂ ਵਧਾਓ ਅਤੇ 30-35 ਮਿੰਟਾਂ ਲਈ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਬੈਠੋ।
ਅੱਧੇ ਘੰਟੇ ਲਈ ਕਸਰਤ ਕਰੋ।

ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੋ।