Capital Budget: ਕੈਪੀਟਲ ਬਜਟ ਕੀ ਹੈ? ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੈ, ਜਾਣੋ ਪੂਰਾ ਵੇਰਵਾ

ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਹੋਣ ਵਿਚ ਕੁਝ ਹੀ ਦਿਨ ਬਾਕੀ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਹਰ ਪਾਸੇ ਬਜਟ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਰਚਾਵਾਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਬਜਟ ਬਣਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਘਰ ਦਾ ਬਜਟ ਹੋਵੇ, ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਜਾਂ ਦੇਸ਼ ਦਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਜਟ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਪੂੰਜੀ ਬਜਟ ਬਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰ ਸੁਣਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ ਉਸੇ ਬਾਰੇ ਹੀ ਚਰਚਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ।

ਕੈਪੀਟਲ ਬਜਟ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਪਨੀ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ, ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਾਭਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪੂੰਜੀ ਬਜਟ (capital budge) ਕੀ ਹੈ?

ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ, ਨਕਦ ਜਾਂ ਵਿੱਤ ਦੇ ਸਰੋਤ ਦਾ ਵਿਹਾਰਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਖਰਚ ਕਰਨਾ ਪੂੰਜੀ ਬਜਟ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੈਪੀਟਲ ਬਜਟ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫਰਮ ਲਈ ਅਗਲੇਰੀ ਵਿੱਤੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਸਤਾਰ ਦੇ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂੰਜੀ ਬਜਟ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।

ਕੈਪੀਟਲ ਬਜਟ ਕਿਉਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?

ਕੈਪੀਟਲ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪੂੰਜੀ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਇਸ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨਤ ਲਾਭ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਪੂੰਜੀ ਬਜਟ ਬਣਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਪੂੰਜੀ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਪੂੰਜੀ ਭਾਵ ਪੂੰਜੀ ਅਤੇ ਨਕਦੀ ਦਾ ਪੂਰਾ ਵੇਰਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਯੋਜਨਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸਥਿਰ ਵਿੱਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੂੰਜੀ ਬਜਟ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੂੰਜੀ ਬਜਟ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕੈਪੀਟਲ ਬਜਟ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?

ਪੂੰਜੀ ਬਜਟ ਇੱਕ ਲੰਬੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਧੀਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਇਸਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ, ਉਤਪਾਦਨ ਵਧਾਉਣਾ, ਨਵੇਂ ਉਤਪਾਦ ਜੋੜਨਾ, ਲਾਗਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਟੌਤੀ ਵਰਗੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ, ਫੰਡਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਪੂੰਜੀ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।